Kleine kinderen denken altijd dat de juf (of meester) op school woont. Ik ben een juf geweest en het is ontzettend vreemd voor een kind van een jaar of vier om je dan in de supermarkt tegen te komen. Ze kunnen je niet plaatsen. De juf hoort op school, of in het zwembad (ik was badjuf.)

Bovenstaande heeft niets te maken met waar ik over wil schrijven, maar in mijn vreemde hoofd hoort het bij elkaar. Misschien vinden we nog een verband.

Waar ik dan wel weer over wil praten is de obsessie die we hebben met lesgeven. Het idee dat een kind niets leert tenzij we ze daartoe dwingen. Op een school, door een juf, of een meester.

Terwijl datzelfde kind de eerste vier jaar overvloedig bewijs heeft gegeven zelfstandig te kunnen leren. Draaien, kruipen, lopen, rennen, klimmen, springen, minstens één taal en een groot assortiment feiten over de wereld worden zonder lessen, boeken, lokalen of rapporten eigen gemaakt. Zijn lezen, schrijven en wiskunde zulke andere vaardigheden?

Meer en meer denk ik dus van niet. Na een kind bijna zien breken door het schoolsysteem ben ik me eens goed gaan inlezen. Hoe is het ontstaan? Waarom? En heeft het nog wel bestaansrecht?

Een paar goede boeken en heel, heel veel artikelen later is mijn antwoord nee. Nee, ons huidige schoolsysteem heeft geen bestaansrecht meer. Het is een zichzelf in stand houdende instantie die zijn doel volledig voorbij streeft.

Zie het zo. Je bent juf, of meester. Je staat daar voor een klas en daar wordt je voor betaald. Uiteraard vind je dat je dus ook iets moet doen voor je geld. Dus doe je dat. Opdrachten en leerstof en oh zo leuke leerzame spelletjes worden bedacht. Dat moet natuurlijk wel bijgehouden dus men verzint testen, rapporten en voortgangsgesprekken.

Als dan blijkt dat met al die moeite de resultaten niet naar wens zijn doe je meer. Meer opdrachten, meer leerstof, langer in de kring. Duwen en trekken en praten en schrijven. Meer en meer en meer en meer. Een ellendige draaimolen waar je niet van af kan stappen.

Maar wat als je dat nu toch deed, dat afstappen? Wat als je zou vertrouwen. Gewoon vertrouwen dat een kind, een mens, leren kan. Dat we niets meer nodig hebben dan een rijke omgeving. Boeken, papier, bouwmateriaal, inspiratie. Wat zou er gebeuren als we geloven dat elk kind, op een geheel eigen en unieke manier, vanzelf leert lezen, schrijven, optellen, delen?

Tja. Wat moet je dan als juf. Waarom ben je dan nog meester? Hoe moet je je bestaansrecht dan verklaren en wat moet je met al die leuke leerbladen?

Uiteraard is dit allemaal al eens uitgeprobeerd. Wat blijkt? Kinderen leren heel prima zelf.

Er zijn, verspreid over de wereld, een aantal scholen waar er geen les wordt gegeven, maar wel wordt geleerd. Er zijn, ook verspreid over de wereld, gezinnen waar aan Unschooling gedaan wordt. Deze kinderen gaan niet naar school maar leren op een natuurlijke manier binnen het gezin. En wat blijkt? Kinderen uit beide categorieën komen prima terecht. Ze leren vanzelf en worden prima volwassen leden van onze maatschappij. Vaak erg zelfstandig, niet heel volgzaam, maar wel heel gemotiveerd.

Kinderen zijn van nature nieuwsgierig. Ze willen leren, ze willen alles weten soms tot vermoeidheid van de ouders. Maar iedereen leert op een eigen manier en in een eigen tempo. Op een school wordt meestal geen gehoor gegeven aan dat eigen tempo. Er wordt van te voren bepaald wanneer, op welke manier en hoeveel de lesstof aangeboden wordt. Het kind wat daarvan afwijkt functioneert niet. En als je maar vaak genoeg te horen krijgt dat je het niet kan, hoe lief dat ook gezegd wordt, ja, dan ga je dat best geloven.

Ik heb zo’n kind. Een geweldig, leergierig, slim, sociaal kind maar anders-dan-anders kind. Samen spenderen we uren met het uitzoeken hoe de wereld werkt. Hij houdt van machines, kristallen en filosofie. We hebben diepe gesprekken. Maar zijn eerste school snapte hem niet en kon hem geen lesgeven. Nu zit hij op een betere school en het gaat al wat vooruit. Maar het blijft een compromis, hoe erg hij en zijn juffen ook hun best doen. Helaas kan een kind in Nederland, als het eenmaal aan een school is begonnen, geen vrijstelling meer krijgen. (Dat is kort door de bocht, maar daar komt het voor ons op neer)

De juf woont op school omdat school voor een kind niets te maken heeft met de echte wereld. In de supermarkt is een kind druk bezig met leren, op school wordt gereproduceerd.